Alternatywny system komunikacji grupowej

Patykos

Psychologia edukacji

 psychologia (gr. psych - dusza, lógos - słowo, nauka) - dyscyplina naukowa oraz dziedzina działalności praktycznej zajmująca się analizą powstawania oraz przebiegu procesów psychicznych i ich rolą w regulacji stosunków człowieka z otaczającym go światem
 edukacja (łac. educatio - wychowanie, wykształcenie) - wychowanie, kształcenie; czynności i procesy mające na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności

DLACZEGO WARTO ZDOBYWAĆ WIEDZĘ PSYCHOLOGICZNĄ?

 Przekonanie, że człowiek jest istotą permanentnie zmieniającą się jest niezbędne w pracy nauczyciela. Po pierwsze dlatego, aby rozumieć funkcjonowanie jednostki; po drugie dlatego, aby wierzyć w możliwość skutecznej pracy dydaktyczno-wychowawczej
 Wiedza o przebiegu rozwoju człowieka pomaga nauczycielom w zrozumieniu, czego należy oczekiwać od ucznia, w jakich okresach należy oczekiwać pojawienia się różnych wzorów zachowania i kiedy normalnie zostają one zastąpione bardziej dojrzałymi wzorami
 Jeżeli rozwój przebiega w sposób nietypowy można podjąć kroki zmierzające do wykrycia przyczyn nieprawidłowości i zaradzenia im
 Wiedza psychologiczna pozwala na tworzenie takiego środowiska edukacyjno-wychowawczego, które będzie optymalizować przebieg rozwoju dziecka, a także umożliwia niwelowanie lub minimalizowanie zagrożeń rozwoju
 Wiedza z zakresu psychologii może zmniejszać niepokój pojawiający się w sytuacjach nowych, nieznanych. Pojawienie się nowych problemów, doświadczeń może wzbudzać obawę czy jednostka im podoła. Przeświadczenie, że podobne doświadczenia są udziałem innych osób, może być czynnikiem neutralizującym lęk
 Ułatwia niwelowanie błędów w postępowaniu nauczyciela. Jedną z przeszkód w rozwiązywaniu problemów związanych z nauczaniem i wychowaniem jest chęć znalezienia informacji, które potwierdzają nasze wyobrażenia – zjawisko to nazywamy tendencją do potwierdzania lub błędem konfirmacji. Polega on na tendencyjnym wyszukiwaniu dowodów na rzecz jednego określonego stanowiska, tak, by potwierdzić daną hipotezę. Inną przeszkodą jest fiksacja, czyli nieumiejętność widzenia problemu z nowej perspektywy. Choć powodzenie w przeszłości może pomagać w rozwiązaniu aktualnych problemów, czasami przeszkadza w znajdowaniu nowych rozwiązań.

Sytuacja edukacyjna jest sytuacją wymiany i współpracy między nauczycielem i uczniem, a konstytuują ją następujące elementy:
poziom intrapsychiczny - kompetencje nauczyciela, zasoby i możliwości ucznia
poziom interpersonalny - interakcje między nauczycielem i uczniem, kontakty i komunikacja między wszystkimi uczestnikami szkoły (uczniowie, nauczyciele, rodzice)
poziom grupowy – dynamika procesów grupowych w grupach formalnych i nieformalnych
poziom instytucjonalny – szkoła jako organizacja
społeczności lokalnej – współpraca szkoły z rodzicami uczniów
poziom globalny – priorytety w procesie edukacji młodego pokolenia i ich uwarunkowania społeczno-kulturowe oraz polityczno-ekonomiczne

Elementy roli nauczyciela

Zakres oddziaływań edukacyjnych

NAUCZANIE

WYCHOWANIE
jego skutek dotyczy bezpośrednio szeroko rozumianej sfery poznawczej i wykonaniowej (psychomotorycznej)
odnosi się do sfery emocjonalno-motywacyjnej (afektywnej), do systemu wartości, a przede wszystkim jest oddziaływaniem na osobowość jednostki

odmienny dobór środków dostosowanych
do celu (zamierzonego skutku) oddziaływania

MODELE NAUCZANIA

NAUCZANIE
AUTOKRATYCZNE NAUCZANIE
DEMOKRATYCZNE
1. realizacja wymagań programowych bez względu na możliwości ucznia
2. komunikacja jednokierunkowa

3. dominowanie nauczyciela

4. relacja mistrz-uczeń
5. nauczyciel, jego komfort psychiczny i fizyczny, w centrum uwagi
6. niechęć do metod aktywizujących
7. wprowadzanie motywacji lękowej
8. wywoływanie znudzenia
9. motywacja zewnętrzna
10. zachęcanie do rywalizacji
11. brak zainteresowania atmosferą w klasie – atmosfera sztywna
12. nacisk na zapamiętanie
13. okazywanie obojętności lub antypatii
14. niedopuszczanie do oceny nauczyciela 1. dostosowanie wymagań programowych do możliwości ucznia
2. komunikacja dwustronna lub wielostronna

3. współprowadzenie lekcji przez uczniów – wzajemne uczenie się od siebie
4. grupowanie, uczenie się kooperatywne
5. uczeń w centrum uwagi

6. stosowanie metod aktywizujących
7. wprowadzanie motywacji poznawczej
8. wywoływanie zainteresowania
9. motywacja wewnętrzna
10. zachęcanie do współpracy
11. zainteresowanie i dbałość o dobrą atmosferę w klasie
12. nacisk na rozumienie
13. okazywanie uczniom sympatii
14. ocenianie nauczyciela przez uczniów

MODELE WYCHOWANIA
WYCHOWANIE NORMATYWNE – wychowanie według wzorca, stroną dominującą jest wychowawca, który dąży do ukształtowania wychowanka według ideału
„Planowa, świadoma działalność ukierunkowana na kształtowanie osobowości człowieka według założonego, w różnym stopniu określonego wzoru, obejmującego wartości poznawcze, moralne, estetyczne i organizacyjno-społeczne; działalność ta realizowana jest przez rodziców, instytucje oświatowe, środki masowego przekazu i samą jednostkę (samowychowanie)” - W. Szewczuk.

WYCHOWANIE NATURALNE – wychowawca stwarza warunki do wykorzystania całego potencjału wychowanka, dostosowuje się do jego potrzeb i pragnień; stroną dominującą jest wychowanek (potocznie: wychowanie bezstresowe).

WYCHOWANIE JAKO WSPOMAGANIE ROZWOJU – organizowanie warunków do zdobycia określonych doświadczeń niezbędnych do przejścia na wyższy poziom rozwoju fizycznego, psychicznego, społecznego i duchowego; bezpośredni czynnik sprawczy rozwoju – aktywność wychowawcy i wychowanka
Wychowawca jest dyskretnym pomocnikiem i inspiratorem umożliwiającym aktualizowanie potencjału, który tkwi w każdym dziecku. Pojawia się pytanie „Jakie dziecko może być?”
„Proces rozwijania zalet moralnych, intelektualnych, artystycznych i fizycznych, które dziecko posiada w stanie potencjalnym. Wychowanie nie ma na celu zmieniania natury ucznia, ale wspomaganie jego rozwoju w harmonii z otoczeniem. Wymaga znajomości potrzeb dziecka, praw jego rozwoju fizycznego i psychicznego” - N. Sillamy
• interakcja między dwoma podmiotami: osoba-osoba lub osoba-grupa
• relacja niesymetryczna – istnieje różnica kompetencji w zakresie władzy, wiedzy i umiejętności
• działanie skierowane na osobę lub jej otoczenie w celu wywołania zmiany zgodnej z przyjętymi wartościami
• działanie bezpośrednie (aktywny kontakt wychowawcy z wychowankiem) lub pośrednie (oddziaływanie na kontekst funkcjonowania wychowanka)
• działanie intencjonalne

Według M. Łobockiego model wychowania optymalizującego rozwój dziecka wymaga od wychowawcy respektowania zasad:
1. Podmiotowego (a nie instrumentalnego) traktowania wychowanka – uznanie, że dziecko jest podmiotem własnej egzystencji, istotą rozumną i wolną, zdolną do intelektualnego poznania i swobodnego wyboru; umożliwienie mu realizowania tkwiących w nim możliwości, a nie redukowanie go do przedmiotu oddziaływań wychowawczych
2. Pozytywnego stosunku dla indywidualności wychowanka
3. Uznania, że wychowanek ma także powinności wobec siebie i innych
4. Czytelnej postawy wychowawcy (wyraźnie zaznaczone granice, jasne zasady moralne, klarowny system wartości)
5. Umiaru w stosowaniu swobody i przymusu wobec wychowanka
6. Jasnej komunikacji w relacji z wychowankiem
7. Szacunku dla praw wychowanka

Istotne jest ponadto respektowanie potrzeb wychowanka. Według koncepcji Abrahama Maslowa (za: S. Siek, 1986) potrzeby człowieka można podzielić w pewne hierarchicznie układające się grupy. Są to:
1. potrzeby fizjologiczne – potrzeby pożywienia, snu, pragnienia, aktywności, przyjemnych doznań zmysłowych, seksualnych
2. potrzeby bezpieczeństwa – należą tu potrzeby zależności, opieki i oparcia, wolności od lęku, niepokoju i chaosu oraz potrzeba ładu, porządku, przestrzegania określonych praw
3. potrzeby przynależności i miłości – potrzeby te występują w dążeniu do tworzenia grup, w usiłowaniu przezwyciężania osamotnienia, eliminacji i obcości
4. potrzeby prestiżu i uznania – pragnienie potęgi, wyczynu, wolności, respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi
5. potrzeby samoaktualizacji – dążenia do rozwoju swoich potencjalnych możliwości